Wat gebeurt er als ik geen testament opmaak?
Wanneer een persoon overlijdt zonder een testament te hebben opgesteld, bepaalt de wet hoe en aan wie de goederen worden verdeeld. Dit wordt "wettelijke devolutie" genoemd.
In dit artikel wordt uitgelegd wat dit betekent en wie kan erven wanneer er geen geldig testament is.
Wettelijke devolutie: wat is dat?
De regels inzake wettelijke devolutie zijn een reeks regels in het Burgelijk Wetboek die bepalen wie erfgenaam is in de nalatenschap die komt te overlijden zonder dat er een testament of andere uiterste wilsbeschikking van toepassing is.
Om te weten welke erfgenaam (erfgenamen) de nalatenschap zal (zullen) erven, stelt de wet verschillende regels en beginselen vast, namelijk
de orde van verwantschap
de volgorde van de erfgenamen
de graad van verwantschap
de plaatsvervulling
de kloving
Meer informatie over dit onderwerp vindt u in dit artikel.
De regels van de wettelijke erfopvolging werken over het algemeen goed voor traditionele gezinnen met ‘eenvoudige’ situaties, maar voor ongehuwde partners en stiefkinderen kan het moeilijker liggen.
Een testament opstellen was nog nooit zo eenvoudig
Wie erft wanneer iemand overlijdt zonder een testament te hebben opgemaakt?
Zijn wettelijke erfgenamen, afhankelijk van de graad van verwantschap. Om de gevolgen van een erfenis beter te begrijpen, volgen hier enkele veel voorkomende voorbeelden van een erfopvolging zonder testament.
Getrouwd stel met kinderen
Wanneer een van de echtgenoten overlijdt, krijgt de langstlevende echtgenoot het vruchtgebruik van de gehele nalatenschap: dit betekent ruim gesproken dat de langstlevende echtgenoot of echtgenote kan genieten van alle goederen die deel uitmaken van de nalatenschap, totdat deze op zijn/haar beurt overlijdt.
De kinderen krijgen de blote eigendom, m.a.w. de eigendomsakte, zonder dat zij de ontvangen goederen kunnen gebruiken. Zij zullen er pas volledig van kunnen genieten wanneer de langstlevende echtgenoot overlijdt.
Echtpaar zonder kinderen
In dat geval krijgt de langstlevende echtgenoot niet automatisch de gehele nalatenschap. Er zal worden nagegaan of er aan de zijde van de overledene erfgenamen in de 2e graad (grootouders/zussen), 3e graad (overgrootouders, ooms/tantes, neven/nichten) of 4e graad (neven/nichten, enz.) zijn.
Als er geen erfgenamen zijn tot in de 4e graad, krijgt de langstlevende echtgenoot de volle eigendom van de gehele nalatenschap
Als er ouders en broers of zusters of eventueel ooms, tantes, neven of nichten van de overledene zijn, dan krijgt de echtgenoot of echtgenote de volle eigendom van alle goederen die deel uitmaken van het gemeenschappelijk vermogen van de echtgenoten (wettelijk stelsel). Voor de rest van de nalatenschap krijgt hij of zij het vruchtgebruik van de (eigen) goederen van de overledene. Aangezien bij echtgenoten gehuwd onder het stelsel van scheiding van goederen er geen gemeenschappelijk vermogen bestaat erft de langstlevende man of vrouw enkel dit.
Wettelijk samenwonenden met kinderen
De langstlevende wettelijk samenwonende heeft minder rechten dan de langstlevende echtgenoot. De wettelijk samenwonende verkrijgt immers alleen het vruchtgebruik op de gemeenschappelijke gezinswoning en het daar aanwezige huisraad (vb. meubels, tv,...).
De rest van de nalatenschap gaat naar de kinderen van de overledene in volle eigendom.
Feitelijk samenwonenden (niet gehuwd of wettelijk samenwonend) met kinderen
In dit geval gaat de nalatenschap naar de kinderen, omdat de feitelijk samenwonende geen wettelijke voorziene rechtsbescherming heeft ten aanzien van het vermogen van zijn of haar partner.
Het is aangeraden een testament op te maken ten gunste van uw partner, omdat de regels voor de wettelijke erfopvolging geen rekening houden met de feitelijk samenwonende.
Geen overlevende echtgenoot (alleenstaand, bijvoorbeeld)
Indien de overledene geen echtgenoot/echtgenote had op het tijdstip van zijn overlijden, moet een onderscheid worden gemaakt naargelang de aanwezigheid van kinderen of kleinkinderen.
Als er nakomelingen zijn, krijgen zij de gehele nalatenschap aangezien zij de plaats innemen van hun vooroverleden ouder.
Indien de overledene geen kinderen of echtgenoot heeft, gaat de nalatenschap naar de familieleden volgens de graad van verwantschap, met voorrang voor ouders en broers en zussen.
Wie erft niet volgens de regels van de wettelijke erfopvolging?
Volgens de regels van de erfopvolging zonder testament, hebben de volgende personen geen recht om iets te erven, tenzij de overledene hen iets nalaat bij testament:
Ongehuwde partners: alleen gehuwde partners of wettelijk samenwonenden kunnen erven wanneer een persoon zonder testament overlijdt
Stiefkinderen: stiefkinderen kunnen alleen erven als zij wettelijk door de overledene zijn geadopteerd of bij testament zijn begunstigd
Goede vrienden: zij erven niets
Andere bloedverwanten: alle bloedverwanten die volgens de regels van de wettelijke devolutie worden uitgesloten omdat een andere persoon vooraang krijgt (aangezien hij dichter bij de overledene staat).
Is een testament dan niet nodig aangezien er wettelijke devolutie bestaat?
Nee, een testament is altijd nuttig!
Beiden vullen mekaar aan. De wettelijke devolutie zal als een soort "vangnet" dienen wanneer het testament niet kan worden uitgevoerd of nageleefd.
Bijvoorbeeld. U bent ongehuwd en heeft 2 kinderen en besluit bij testament één kind volledig te onterven. Uw testament kan dan niet zomaar worden uitgevoerd. Uw kinderen hebben een voorbehouden erfdeel, dit betekent dat zij ten minste hun deel in uw nalatenschap van rechtswege kunnen ontvangen.
Met andere woorden: de erflater kan vrij bepalen over een deel van zijn of haar vermogen, terwijl het ander "gereserveerd" deel voor zijn of haar wettelijke erfgenamen is.
De wettelijke regels lopen altijd wat achter op de feitelijke actuele situaties. In die mate houdt de wettelijke devolutie weinig of geen rekening met modernere gezinsdynamieken - zoals ongehuwde paren of gemengde gezinnen.
Het kan dus zeer nuttig zijn om een testament op te stellen als u bijvoorbeeld wilt dat uw stiefkinderen, met wie u een relatie heeft opgebouwd, een deel van uw vermogen kunnen erven.
Waarom een testament opmaken? (Echtpaar, ongehuwd paar, samenwonen, gemengd gezin...)
Naast het beslissen wat er met uw eigendom gebeurt en waar het naartoe gaat (m.a.w. aan wie u het nalaat), zijn er nog enkele andere belangrijke redenen om een testament op te maken, waaronder:
De meest geschikte persoon kiezen om uw nalatenschap na uw overlijden te beheren
Namen van erfgenamen die niet bij wet zijn voorzien (stiefkinderen, partner, vrienden, enz.)
Benoeming van voogden voor kinderen jonger dan 18 jaar
Geschenken en berichten achterlaten voor uw dierbaren
Schrijf begrafenis wensen om uw familie te helpen een persoonlijke bericht te regelen
Maak een inventaris van uw bezittingen, zodat uw familie weet waar uw geld en waardevolle spullen zijn
Bereid uw testament online voor met Legacio
Bij Legacio helpen wij mensen hun testament online voor te bereiden en te schrijven in minder dan 15 minuten.
Wij bieden snelle begeleiding en oplossingen op maat van uw situatie. Dit tegen een voordelig tarief en met de garantie dat uw wensen gerespecteerd en veilig bewaard zullen worden.