Nalatenschap van grootouders als de ouders overleden zijn: dit moet u weten

Evan
Nalatenschapsexpert
BLOG16 novembre 2024

Soms nopen de omstandigheden van het leven u ertoe de nalatenschap van uw grootouders te beheren wanneer uw ouders er spijtig genoeg niet meer zijn. Wat moet u doen in dat specifieke geval? Hoe verloopt een nalatenschap in deze situatie en van welke bijzonderheden moet u op de hoogte zijn? 

De erfenis van de grootouders als de ouders er niet meer zijn 

Als grootouders sterven en hun eigen kinderen helaas al zijn overleden, zijn het hun kinderen, de kleinkinderen dus, die erven (samen met andere legatarissen als de overledene een testament had). A priori houdt deze situatie geen bijzondere moeilijkheden in. Het enige “risico” is dat bepaalde erfgenamen misschien minderjarig zijn

In dat geval wordt de minderjarige vertegenwoordigd door zijn of haar voogd, die het kind zal bijstaan bij beslissingen over de nalatenschap (aangezien minderjarigen “handelingsonbekwaam” worden beschouwd), onder toezicht van de vrederechter. De rechter ziet er in de eerste plaats op toe dat de belangen van de minderjarige erfgenaam worden beschermd. 

Hulp nodig bij een nalatenschap?

De nalatenschap is een vrij complexe materie, waar heel wat factoren spelen. Ook is het niet altijd even evident om te weten welke aangiftes u zelf kunt doen en waarvoor u een beroep moet doen op een notaris. Neem contact op met ons team en leg een afspraak vast, online of in één van onze burelen.
Meer weten

De volgorde van erfgenamen als er geen testament is 

Als de overledene geen testament heeft opgesteld voor de verdeling van zijn of haar vermogen, geldt voor de regeling en verdeling van de nalatenschap het principe van de wettelijke erfopvolging. Met andere woorden, de erfenis wordt verdeeld tussen de erfgenamen zoals bepaald bij wet. De wet verdeelt erfgenamen in vier orden volgens bloedverwantschap:  

  • Erfgenamen van eerste orde: dat zijn alle bloedverwanten in rechte dalende lijn, dus kinderen (ook adoptiekinderen), kleinkinderen, achterkleinkinderen… 

  • Erfgenamen van tweede orde: dat zijn de bloedverwanten in rechte opgaande lijn, dus ouders, plus de broers en zussen (alsook halfbroers en -zussen) en hun kinderen 

  • Erfgenamen van derde orde: dat zijn de andere bloedverwanten in opgaande lijn, met andere woorden grootouders en overgrootouders 

  • Erfgenamen van vierde orde: dat zijn ooms en tantes, neven en nichten, maar ook grootooms en groottantes 

Daarnaast is er ook de langstlevende partner, die een speciale plaats inneemt in de nalatenschap en van wie de rechten afhangen van zijn of haar burgerlijke staat (gehuwd, wettelijk samenwonend, feitelijk samenwonend…). 

Ook belangrijk is dat de vier orden die we hebben toegelicht elkaar uitsluiten. Dat wil dus zeggen dat erfgenamen van “bovenliggende” orden voorrang hebben op onderliggende orden. Met andere woorden: als er tegelijkertijd erfgenamen van eerste en tweede orde zijn, wordt de erfenis enkel verdeeld onder de erfgenamen van eerste orde terwijl de erfgenamen van tweede orde geen deel uitmaken van de verdeling. 

Een ander voorbeeld: als een overledene enkel erfgenamen van tweede orde heeft, dus geen partner noch kinderen, maar enkel broers en zussen, zijn de broers en zussen de enige erfgenamen. 

Tot slot moeten we voor de volledigheid nog de regel van de verwantschapsgraad toevoegen. Deze houdt in dat als een overledene, laten we zeggen een vader en grootvader, verschillende “soorten erfgenamen” van eenzelfde orde heeft, bijvoorbeeld tegelijkertijd kinderen en kleinkinderen (allemaal erfgenamen van eerste orde), komt het vermogen toe aan de dichtste erfgenamen, in dit geval dus de kinderen (die altijd de mogelijkheid van een generatiesprong hebben als ze echt willen dat hun erfdeel naar hun eigen kinderen gaat). 

Impact van successierechten op goederen en activa van grootouders 

Wat de successierechten bij een nalatenschap van grootouders betreft, is er geen echt verschil met een meer “klassieke” nalatenschap tussen ouders en kinderen. De kleinkinderen worden immers, net als de kinderen, beschouwd als erfgenamen in rechte lijn. Het geldende tarief van de successierechten is dus hetzelfde en de verminderingen, vrijstellingen en kortingen zijn vergelijkbaar. 

Fiscale verplichtingen verbonden met de nalatenschap van grootouders 

Zoals voor elke andere open nalatenschap, moeten enkele belangrijke procedures worden gevolgd:  

  • het verkrijgen van een attest van erfopvolging om de bankrekeningen van de overledene te deblokkeren

  • het opstellen en indienen van een aangifte van nalatenschap, een soort speciale aangifte van erfbelasting met vermelding van de erfgenamen van de overledene en een inventaris van zijn vermogen (zijn goederen, maar ook alle schulden), waarbij rekening wordt gehouden met de situatie van iedereen, eventuele voorschotten op de erfenis of schenkingen enz. - dit document moet binnen vier maanden na het overlijden bij de belastingadministratie worden ingediend; 

  • het betalen van de successierechten en het verdelen van de erfenis tussen de verschillende erfgenamen en legatarissen, die doorgaans zes maanden na het overlijden plaatsvinden. 

Fiscaal gezien moet dus de aangifte van nalatenschap worden overgemaakt aan de fiscus, die dan op basis van dit document het bedrag van de door de erfgenamen verschuldigde successierechten berekent. De erfgenamen worden dan per brief ingelicht over het bedrag van de successierechten en krijgen a priori twee maanden de tijd om deze te betalen. 

Geschillen en betwistingen  

A priori wordt een nalatenschap van grootouders aan kleinkinderen niet beschouwd als een betwistbare situatie. Wat de wettelijke erfopvolging betreft, worden kleinkinderen, net als kinderen, beschouwd als erfgenamen in rechte lijn. Ze zijn ook reservataire erfgenamen, en hebben dus recht om een minimaal erfdeel waaraan niet mag worden geraakt. Bijgevolg wordt er niet van uitgegaan dat er bijzondere conflicten of geschillen zullen ontstaan, behalve als de overleden grootouder een testament heeft opgesteld waarin de door hem of haar gewenste verdeling van de erfenis is strijd is met de reserve van de kleinkinderen. In dat geval regelt de wet het “conflict” aangezien de reserve beschermd is. 

Zoals hiervoor al uitgelegd is de enige andere moeilijkheid de aanwezigheid van minderjarige erfgenamen. Zij worden in dat geval vertegenwoordigd door hun voogd of bewindvoerder. In voorkomend geval kan de vrederechter altijd zelf een tijdelijke voogd aanstellen die erop moet toezien dat de nalatenschap in het belang van de minderjarige wordt geregeld. 

Krijgt u te maken met een nalatenschap tussen grootouders en kleinkinderen? Panikeer dan niet. De situatie is minder complex dan ze lijkt, zoals u zeker al uit dit artikel hebt begrepen. Net zoals bij elke andere nalatenschap, doet u best een beroep op een expert om u tijdens de hele procedure te begeleiden en te behoeden voor kopzorgen. 

Bespaar u de administratieve stress na een overlijden

Na het overlijden van een naaste vormen de administratieve beslommeringen de laatste van uw zorgen, hoewel er natuurlijk wel wat administratieve stappen moeten worden ondernomen. Legacio maakt u wegwijs in de verschillende procedures en verplichtingen, begeleidt u bij de verschillende stappen en neemt alle formaliteiten van u over. Zo hoeft u tijdens de rouwperiode alvast niet wakker te liggen van administratieve verplichtingen.
Een afspraak maken