Een aangifte van nalatenschap zelf en zonder notaris indienen in het Vlaams Gewest

De aangifte van nalatenschap is een document dat u binnen vier maanden na de overlijdensdatum aan de belastingadministratie moet overmaken zodat de zij de successierechten van de wettelijke erfgenamen en/of legatarissen kan berekenen. In dit artikel focussen wij op de aandachtspunten om het opstellen van uw aangifte van nalatenschap zonder tussenkomst van een notaris te vergemakkelijken: omdat de digitale versie bijzonder ergonomisch en intuïtief is. 

Zelf een aangifte van nalatenschap opstellen 

Met het alternatief dat we in dit artikel toelichten kan iedereen zijn of haar aangifte van nalatenschap zelf invullen en de verschillende stappen van een nalatenschap beheren. Aan deze optie zijn echter drie belangrijke nadelen verbonden die u zeker moet overwegen alvorens u een beslissing neemt en kiest voor een nalatenschap zonder notariskosten:

• Grotere complexiteit: de verstrekte toelichtingen zijn beperkt, en zonder kennis over het Wetboek der Successierechten loop je makkelijk verloren tussen de verschillende, moeilijk te interpreteren juridische begrippen.

• Groot risico: door de aangifte van nalatenschap alleen in te vullen, stelt de indiener zich bloot aan fouten die zware gevolgen kunnen hebben. Een verkeerde aangifte kan worden gelijkgesteld met een poging tot fraude en financiële sancties als gevolg hebben.

Hoewel de meeste mensen voor een notaris of een nalatenschapsbureau kiezen, om hun aangifte van nalatenschap op te stellen, is het perfect wettelijk en mogelijk om dit document in België zelf op te stellen, ondanks de risico’s die dit inhoudt.

Aangifte van nalatenschap, rechten en weigering van erfenis

Als u denkt dat u de successierechten niet kunt betalen , weet dan dat er oplossingen bestaan. Dat stelt u echter niet vrij van de verplichting om uw aangifte van nalatenschap op te stellen na het overwegen van de verschillende beschikbare opties.

Het is altijd mogelijk om een erfenis te weigeren indien deze hoofdzakelijk uit schulden bestaat, of als u de successierechten niet kunt betalen. Om deze erfenis te weigeren, moet een bepaalde procedure worden doorlopen bij een notaris. Wat de reden ook is, er zijn altijd kosten verbonden aan een weigering, behalve als de erfenis financieel zeer gering is.

Sinds kort is het mogelijk om bij een vermogensoverdracht een generatie over te slaan.. Dit mechanisme maakt het voor erfgenamen mogelijk om hun deel van de erfenis af te staan aan hun eigen kinderen, zonder dat dit wordt beschouwd als een dubbele belastbare overdracht. Concreet betekent dit dat het vermogen van de grootouder direct kan worden overgedragen op de kleinkinderen als zijn of haar kind (de directe erfgenaam) in hun voordeel afstand doet van zijn erfenis. 

Overzicht van de stappen om in het Vlaams Gewest zelf een aangifte van nalatenschap op te stellen  

Aandachtspunten in uw aangifte van nalatenschap

In dit hoofdstuk overlopen we de meest technische stappen van de aangifte van nalatenschap, door te focussen op de valkuilen die u best vermijdt en de elementen die het meeste vragen oproepen. Voor erfgenamen die in Vlaanderen wonen, of worden geconfronteerd met een nalatenschap geopend in het Vlaams Gewest, vereisen bepaalde bijzonderheden van het formulier speciale aandacht.

Als experts hebben wij de rubrieken geïdentificeerd die een grotere waakzaamheid vereisen vanwege hun technische complexiteit, veelgemaakte fouten of de noodzaak de Vlaamse financiële regels nauwgezet te interpreteren. Het is de bedoeling u stap voor stap te begeleiden, met een heldere en concrete uitleg.

Natuurlijk staan onze experts ter beschikking om uw vragen te beantwoorden, u bij elke stap te begeleiden of de volledige aangifte voor hun rekening te nemen om elk risico op fouten te beperken zodat u waardevolle tijd wint en gemoedsrust krijgt.

Stap 1: Download het bijgewerkte aangifteformulier 

Schaf eerst het officiële formulier van de aangifte van nalatenschap aan. U kunt de Nederlandstalige versie online raadplegen.

Als u het document digitaal wilt invullen, adviseren wij u Adobe Acrobat Reader te gebruiken. De meest eenvoudige optie blijft vaak het formulier gewoon uitprinten en met de hand invullen volgens de onderstaande instructies.

💡 Als u het PDF-document op uw computer wilt invullen, adviseren wij u Adobe Acrobat Reader te downloaden. Het eenvoudigste is om een van de twee modellen te printen en met de hand in te vullen volgens de stappen hieronder.

1. Gegevens van aangevers en erfopvolgers

Elke erfgenaam moet worden vermeld in rubriek “Identiteit van aangever x”. Er zijn echter vaak niet genoeg blokken in het oorspronkelijke formulier. Vergeet dus zeker niet zoveel blokken toe te voegen als nodig zijn.

• Aangever: de erfgenaam die de aangifte ondertekent en indient.

• Erfopvolger: elke erfgenaam vermeld in de nalatenschap (al dan niet de aangever).

2. Vermogen

2.1 Beurswaarde

• Gekozen datum: U kunt een van deze drie opgegeven datums selecteren om de financiële activa te evalueren (effecten, aandelen, obligaties). Deze datum is van toepassing op alle banktegoeden. Het is raadzaam de datum te kiezen waarvan de waarde het laagst is want deze bepaalt de berekeningsbasis van de successierechten.

• Bron van de waardering: In het algemeen is dit de fiscale lijst (formulier 201) die is verstrekt door de bankinstellingen. Als u de schatting zelf uitvoert, vermeld dan de geraadpleegde website, de datum en het uur.

2.2 Gemeenschappelijk vermogen

Enkel in te vullen voor echtgenoten gehuwd onder het stelsel van gemeenschap van goederen. Standaard worden alle goederen beschouwd als gemeenschappelijk. Dit vermoeden kan enkel in bepaalde gevallen worden omgekeerd:

• Schenking ontvangen door slechts één echtgenoot

• Erfenis ontvangen door slechts één echtgenoot

• Goed verworven voor het huwelijk

Zelfs in deze gevallen kan de omkering van het vermoeden complex blijken en een grondigere analyse vereisen.

2.3 Passief van het gemeenschappelijk vermogen

Dit zijn schulden op het tijdstip van overlijden: medische facturen, leveranciers (Proximus enz.). De begrafeniskosten moeten hier niet worden vermeld omdat ze betrekking hebben op een periode na het overlijden. U hebt hier twee mogelijkheden:

• Reële kosten: precieze telling en berekening van alle schulden

• Geïndexeerd forfait: in 2025 is het forfait van 3.000 euro verhoogd tot 3.947,70 euro.

In de meeste gevallen is het forfait voordeliger dan de reële kosten.

3. Eigen vermogen

Deze rubriek betreft:

• Ongehuwden

• Weduwen

• Koppels gehuwd onder het stelsel van scheiding van goederen

• De goederen die uitsluitend eigendom zijn van een van de echtgenoten gehuwd in gemeenschap (bij. huis geërfd van eigen ouders)

Voor onroerende goederen is het doorgaans eenvoudiger dan voor bijvoorbeeld bankrekeningen om te bewijzen dat ze geen de deel van de gemeenschap uitmaken.

3.1 Passief van het eigen vermogen

Dit zijn:

• De facturen van de overledene (ziekenhuis, telefoon, belastingen enz.), behalve als hij of zij gehuwd is onder het stelsel van gemeenschap van goederen.

• Begrafeniskosten: begrafenisondernemer, bloemen, doodsbrief, traiteur, grafsteen enz., zelfs als hij of zij gehuwd is onder het stelsel van gemeenschap van goederen.

Twee opties:

• Reële kosten

• Geïndexeerde forfaits 2025:

  • Begrafeniskosten: € 7.895,40

  • Schulden van de overledene: € 1.973,85

Voor echtgenoten gehuwd onder het stelsel van gemeenschap van goederen, mag hier alleen het forfait van de begrafeniskosten worden opgegeven.

Het is belangrijk om te kijken naar de indeling van de facturen tussen gemeenschappelijk vermogen en eigen vermogen. Ook al blijven de fiscale gevolgen beperkt, toch kan een slechte verdeling de duidelijkheid van de aangifte aantasten.

4. Fiscaal vermogen

4.1 Levensverzekeringen - artikel 2.7.1.0.6 van de Vlaamse Codex Fiscaliteit

Het is essentieel om op te merken dat de begunstigden niet noodzakelijk de wettelijke erfgenamen zijn. Sommige personen kunnen recht hebben op een deel van de nalatenschap ... zonder wettelijk of via testament als erfgenaam te zijn aangeduid.

4.2 Schenkingen van roerende goederen onder opschortende voorwaarde of termijn

Deze rubriek betreft schenkingen die onder een opschortende voorwaarde vallen: met andere woorden, schenkingen die pas bij het overlijden van de schenker effectief worden. Hoewel deze prakrijk vandaag niet meer toegelaten is, kunnen nog bepaalde oude schenkingen bestaan en die moeten dan worden aangegeven. U moet controleren of dergelijke schenkingen bestaan en een correcte fiscale behandeling ervan garanderen.

4.3 Wettelijk vermoeden van eigendom – artikel 2.7.3.2.5 van de Vlaamse Codex Fiscaliteit

Deze regel is van toepassing als de overledene een grote som heeft overgedragen of ontvangen (bijvoorbeeld door een verkoop of erfenis) in de drie jaar voorafgaand aan zijn overlijden. De belastingadministratie eist dan het bewijs van het gebruik van deze middelen: staat dit geld nog steeds op een bankrekening? Heeft de overledene zijn middelen aan zijn kinderen gegeven? Heeft hij het geld uitgegeven?

Als er geen enkel bewijs kan worden voorgelegd, wordt aangenomen dat ze nog steeds in het vermogen van de overledene aanwezig zijn en moeten er dus successierechten op worden betaald. Het is dus zeker raadzaam om rekeninguittreksels bij te houden en, in voorkomend geval, toe te voegen bij de aangifte: overschrijving voor schenking, aankoop van een ander gebouw, kosten rusthuis, medische zorgen, apotheker enz.

4.4 Inbreng en inkorting

De nalatenschapsinbreng bestaat erin bepaalde schenkingen door de overledene in de nalatenschapsboedel op te nemen om een billijke verdeling tussen de erfgenamen te garanderen. Met de inkorting wordt het dan weer mogelijk giften (schenkingen of legaten) die meer bedragen dan het beschikbare gedeelte van de overledene te beperken om de reservataire erfgenamen te beschermen.

Ook al leiden deze mechanismen niet systematisch tot een belasting, ze in de aangifte moeten correct in aanmerking worden genomen. Deze regels zijn complex en strikt gereglementeerd: onze experts staan ter beschikking om u te helpen ze te interpreteren en op uw situatie toe te passen.

4.5 Verzekeringen

In deze rubriek wordt de informatie opgegeven over de brandverzekering tot dekking van de lichamelijke roerende goederen. Aan de hand van deze gegevens kan de belastingadministratie de overeenstemming tussen de aangegeven waarde van deze roerende goederen en de realiteit van hun verzekeringsdekking inschatten.

5. Bij de aangifte te voegen bijlagen

Sommige bijlagen vereisen wat toelichting:

• Bijlage 5 – Kanscontract: betreft een speciale vorm van erfstelling tussen echtgenoten.

• Bijlage 9 – Label Natura 2000: om een vrijstelling te verkrijgen van de successierechten voor goederen met dit milieulabel.

• Bijlage 11 – In het buitenland betaalde successierechten: vermijdt een dubbele aanslag als de rechten reeds in het buitenland werden betaald.

• Bijlage 16 – Schenking onder opschortende termijn: toe te voegen in geval van schenkingen die pas uitgesteld uitwerking krijgen.

• Bijlage 17 – Ramingsverslag: bevat de evaluatie van de goederen door een expert; merk op dat de fiscus ook zelf een raming kan uitvoeren.

• Aanvullende bijlagen: zoals het attest van erfopvolging, het huwelijkscontract, de fiscale lijst van de banken (formulier 201) of andere bewijsstukken om het dossier te kunnen onderzoeken.

Wat houdt de nalatenschap zelf aangeven in?

Het zelf opstellen van een aangifte van nalatenschap betekent dat u alleen verantwoordelijk bent voor de hiervoor beschreven lange, ingewikkelde administratieve stappen. In afwachting dat deze worden doorlopen, moet u, zodra de nalatenschap is aangegeven, alle handelingen met betrekking tot de erfenis zelf stellen: 

• eventuele successierechten betalen; 

• de contracten voor water, elektriciteit, gas en verzekeringen op uw naam laten zetten; 

• aangiften bij de officiële instanties in uw naam; 

• de deblokkering van de rekeningen bij de bank met behulp van het attest van erfopvolging; 

• enz.

Allemaal punten die veel tijd en bepaalde competenties vereisen. Daarom kan de notaris, maar ook een nalatenschapsbureau zoals Legacio, u helpen met de procedure van de nalatenschap, met name met de verschillende officiële stappen.

Het beste alternatief voor een notaris om in België een aangifte van nalatenschap op te stellen

De tweede optie is een beroep doen op een nalatenschapsbureau. Deze weg heeft verschillende aanzienlijke voordelen:

• Lagere kosten. Een nalatenschap aangeven via een nalatenschapsbureau is weliswaar duurder dan het door de Staat ter beschikking gestelde formulier (dat gratis is), maar u kunt toch tussen 1.000 en 5.000 euro besparen, afhankelijk van de omvang van het vermogen van de overledene in vergelijking met de traditionele notariskosten. Notarissen factureren op basis van een percentage van het brutovermogen van de overledene;

• Minder risico’s. Op basis van de door u verstrekte informatie begeleidt het nalatenschapsbureau u tijdens de aangifte zodat u niets over het hoofd ziet. Ze doen ook voorstellen voor clausules die in uw geval van toepassing kunnen zijn en om de te betalen successierechten te verminderen;

• Gemoedrust en efficiëntie. Als u bepaalde, meer complexe punten niet begrijpt, staat er een juridisch team tot uw dienst om uw aangifte te verduidelijken. U kunt de aangifte dus in alle gemoedsrust opsturen.