Wat erft de echtgenoot van de overledene?​

Als echtgenoot of echtgenote bent u ook een wettelijke erfgenaam maar voor u gelden bepaalde bijzondere regels. We leggen alles uit in dit artikel.

Wat is het aandeel van de echtgeno(o)t(e) in de nalatenschap wanneer er geen testament is?

Bij het ontbreken van een testament of huwelijkscontract is het de wet die bepaalt wie de overledene opvolgt en dus zijn of haar vermogen ontvangt. Dit wordt de "wettelijke erfopvolging" genoemd.

Als de overledene geen kinderen had, erft u als echtgenoot of echtgenote bij het ontbreken van een testament de gehele nalatenschap in volle eigendom.

Indien de overledene kinderen had, erft u, bij het ontbreken van een testament, de gehele nalatenschap in vruchtgebruik. Wat de kinderen betreft, zij delen het gehele nalatenschap in "blote eigendom".

De kinderen erven de gehele nalatenschap in "blote eigendom", elk voor een gelijk deel. Voor wat betreft de situatie waar de overledene geen kinderen had, maar wel nog ouders, broers of zusters, ooms en tantes, nichten of neven, verwijzen wij u graag door naar volgende pagina.

Wat is het aandeel van de echtgeno(o)t(e) in de nalatenschap wanneer er een testament is?

Als uw dierbare een testament had, zullen uw rechten in de nalatenschap worden bepaald volgens de bepalingen van dat testament.

Uw dierbare is vrij om in het testament op te nemen wat hij of zij wil, zolang het u maar niet berooft van uw minimumdeel van de nalatenschap (ook wel de "reserve" genoemd).

Wat is het minimumaandeel van de echtgeno(o)t(e) in de erfenis ("reserve")?

Als echtgenoot of echtgenote heeft u recht op een minimumaandeel van de erfenis. Dit wordt de "reserve" van de echtgenoot of echtgenote genoemd. Testamenten en schenkingen vóór het overlijden moeten deze reserve respecteren.

De reserve of het voorbehouden deel van de langstlevende is de helft in vruchtgebruik over de ganse nalatenschap (de “abstracte” reserve) met daarin in elk geval begrepen de ganse gezinswoning en alle meubelen en huisraad daarin aanwezig (de “concrete” reserve), ook al overtreft de waarde van dit vruchtgebruik de helft van de waarde van het vruchtgebruik van de nalatenschap.

In elk geval zal u dus steeds minstens het vruchtgebruik op de gezinswoning en het daarin aanwezig huisraad genieten.

De echtgenoot of echtgenote kan alleen worden onterfd in geval van “onwaardige erfopvolging”. Dit is een uiterst zeldzaam geval dat zich voordoet wanneer de erfgenaam in kwestie schuldig wordt bevonden van aanranding en mishandeling, verkrachting of doodslag ten aanzien van de overledene.

Hoe bereken ik de reserve van de echtgeno(o)t(e)?

De reserve van een langstlevende echtgenoot kan op twee manieren worden uitgeoefend, naar vrije keuze van de langstlevende.

Zij kan abstract zijn (reserve uitgeoefend op de helft van alle goederen van de nalatenschap) of concreet (reserve uitgeoefend op de gezinswoning en het daarin aanwezig huisraad).

Om te bepalen welke keuze u best maakt dient men te kijken naar de waarde van gezinswoning (en de daarin aanwezige huisraad).

Indien de waarde van de gezinswoning (en de aanwezige huisraad) minder bedraagt dan de helft van de nalatenschap, dan is de reserve van de echtgenoot of echtgenote gelijk aan de helft van de nalatenschap in vruchtgebruik. Dit vruchtgebruik omvat dan steeds de gezinswoning, alsook de aanwezige huisraad maar ook de overige activa tot belope van de helft van de nalatenschap.

Als de waarde van de gezinswoning (en het huisraad) hoger is dan de helft van de nalatenschap, dan is de oefent u toch vruchtgebruik uit op de volledige gezinswoning en het daarin aanwezig huisraad genieten.

Wat als mijn reserve niet in acht is genomen?

Indien uw reserve niet in acht is genomen (wegens het testament of de schenkingen die de overledene vóór zijn overlijden heeft gedaan), kunt u een "inkorting" vragen. Deze actie zal u in staat stellen uw reserve terug te krijgen van de andere erfgenamen of personen die schenkingen hebben ontvangen.

Hoeveel erfbelasting moet ik als echtgeno(o)t(e) betalen?

Als echtgenoot bent u een van de erfgenamen die van de voordeligste erfbelasting geniet.

Lees meer in ons artikel over erfbelasting.

Welke invloed heeft uw huwelijksvermogensstelsel?

Er moet rekening worden gehouden met uw huwelijksvermogensstelsel (wettelijk stelsel, stelsel van algehele gemeenschap of scheiding van goederen). Het gemeenschappelijk vermogen van het echtpaar (ook wel "gemeenschap" genoemd) zal immers aan de belastingdienst moeten worden opgegeven (via de erfbelasting) en fictief worden verdeeld voordat de erfenis wordt toegekend.

Dit betekent onder meer dat indien de overledene een schuld had aan het gemeenschappelijk vermogen van het stel, hiermee rekening zal moeten worden gehouden bij de verdeling van de erfenis en de berekening van de erfbelasting.

Wat betekent "vruchtgebruik" en "blote eigendom"?

Als echtgenoot erft u een vruchtgebruik op de gehele of gedeeltelijke nalatenschap.

Het vruchtgebruik is het recht om een goed te gebruiken. Indien het om een appartement gaat, zal de vruchtgebruiker het recht hebben erin te wonen of het te verhuren. Indien het een bankrekening betreft, zal de vruchtgebruiker recht hebben op de rente.

De blote eigendom is gelijk aan de volle eigendom min het vruchtgebruik. De blote eigenaar zal dus beperkte rechten hebben omdat hij of zij het goed niet kan gebruiken. De blote eigenaar kan echter bezwaar maken tegen de verkoop, de vernietiging of ingrijpende wijzigingen van het eigendom. Bovendien wordt er in bepaalde gevallen van de blote eigenaar verlangd dat hij of zij bijdraagt in de kosten van grote werken.

Hoe bepaal ik de waarde van een vruchtgebruik of blote eigendom?

De waarde van het vruchtgebruik wordt berekend op grond van de leeftijd van de vruchtgebruiker volgens een wettelijke formule. Hoe ouder de vruchtgebruiker is, hoe lager dus de waarde van zijn vruchtgebruik.

De waarde van de blote eigendom is gelijk aan de waarde van de volle eigendom min de waarde van het vruchtgebruik. Indien een huis bijvoorbeeld wordt geschat op 100.000 euro en het vruchtgebruik op 70.000 euro, bedraagt de waarde van het blote eigendom 30.000 euro.

Ben ik verplicht om met de kinderen in vruchtgebruik/blote eigendom te blijven?

Het delen van vruchtgebruik en blote eigendom is soms een kwetsbare situatie om te behandelen en is een bron van conflicten.

Daarom staat de wet u toe om in bepaalde gevallen de overname of de omzetting van het vruchtgebruik of de blote eigendom te vragen.

Wat zijn de verplichtingen van de echtgeno(o)t(e) als erfgenaam?

Als echtgenoot of echtgenote moet u binnen 4 maanden na het overlijden een "verklaring van erfrecht" indienen bij de belastingdienst.

Meer informatie vindt u in ons artikel over de aangifte van nalatenschap.